Historia – Ośrodek Kultury Krakowiacy

Wszystko zaczęło się od XII sesji Rady Kultury i Sztuki w 1950 roku, na której to i Minister i uchwała zalecali łamanie i przezwyciężanie schematów, banałów i nudy w pracy, a jako panaceum radzono odważnie sięgać do postępowych tradycji kultury polskiej.
Słowa te, dziś już trochę dziwnie brzmiące, poważnie potraktował ówczesny działacz krakowskiej spółdzielczości pracy Pan Władysław Sierpowski i dzięki swojemu uporowi spowodował, że 27 marca 1951 roku powstała pierwsza 35 osobowa grupa o przydługo brzmiącej nazwie: Robotniczy Zespół Pieśni i Tańca Branżowych Spółdzielni Pracy w Krakowie. Nazwa “KRAKOWIACY” przylgnęła do Zespołu w pierwszym roku działalności.
Od początku przy ul. Meiselsa 18 pracowali z „KRAKOWIAKAMI” wielcy i wybitni twórcy. Pierwszym Choreografem Zespołu był Prof. Marian Wieczysty, pierwszym dyrygentem Prof. Zbigniew Soja, ówczesny dyrygent Filharmonii Krakowskiej, Józef Makowicz – koncertmistrz Filharmonii Krakowskiej, Mieczysław Kotlarczyk – twórca Teatru Rapsodycznego, Profesorowie: Marian Duliński, Zbigniew Pieńkowski, Ludwik Wiśniowski, Witold Zechenter. Wszyscy oni i wielu jeszcze nie wymienionych byli autorami największych sukcesów artystycznych Zespołu „KRAKOWIACY”.
Pierwszy koncert Zespołu odbył się po miesięcznej intensywnej pracy 30 kwietnia 1951 r. w teatrze STUDIO w Krakowie przy ul. Skarbowej. Ubogi pod względem scenografii i kostiumów, ale niezwykle spontaniczny i radosny koncert był zaskoczeniem dla widowni, która nagrodziła Zespół długimi i gorącymi owacjami.

Ten chrzest sceniczny przyniósł w najbliższym czasie wiele dziesiątków koncertów w Krakowie i całej Polsce, a później i na świecie.

Powstawały nowe programy, których początkowo konstrukcja sceniczna przypominała Ludową Operę. W „KRAKOWIAKACH” śpiewała i tańczyła młodzież oraz osoby dorosłe ze wszystkich środowisk Krakowa. Zespół uczestniczył – i tak trwa do dzisiaj – we wszystkich największych uroczystościach miasta Krakowa. I tak dla przykładu obchodzone niedawno 100 lecie premiery „WESELA” Stanisława Wyspiańskiego to również święto Zespołu „KRAKOWIACY”. Znane są mieszkańcom Krakowa i turystom licznie odwiedzającym nasze miasto, barwne korowody zaprzęgów konnych ciągnących z Bronowic do Rynku Głównego i występy pod wieżą Ratusza inscenizujące Krakowskie Wesele w wykonaniu Zespołu. Koncerty w Barbakanie, na dziedzińcu Wawelskim, u stóp pomnika Adama Mickiewicza, Stanisława Wyspiańskiego – to tylko niektóre z miejsc prezentacji scenicznych.

W 1958 roku „KRAKOWIACY” ruszyli z koncertami w świat. Pierwszy wyjazd odbył się latem 1958 roku do Sarajewa w Jugosławii. A później!? Najłatwiej to dzisiaj określić, że koncertowali w Europie, Afryce i Ameryce Południowej. Niemymi świadkami wielu sukcesów zagranicznych koncertów są licznie zgromadzone w siedzibie Zespołu pamiątki i trofea, gabloty ze zdjęciami, które tworzyły z budynku przy ul. Meiselsa 18, a obecnie przy ul. Św. Gertrudy 4 swoiste, własne, niepowtarzalne muzeum.

Jest w tym obiekcie jakiś sprzyjający pracy Zespołu duch, który pozwala tworzyć, który gromadzi do dziś wielu młodych wykonawców, dziewcząt i chłopców krakowskich szkół i uczelni. Właśnie tu regularnie raz w miesiącu spotykają się członkowie Zespołu z lat pięćdziesiątych, sześćdziesiątych….. którzy wchodząc do tego tajemniczego budynku, mimo niejednokrotnie siwych włosów i śladów upływającego czasu, są znowu pełnymi wigoru, fantazji i wyobraźni dziewczętami i chłopcami z tamtych lat. Wielu z nich już odeszło, ale tu w tych murach ich pamięć trwa. Zdjęcia w folderach i na starych fotografiach przypominają ich sylwetki, żyją także w dowcipnych opowiastkach z życia Zespołu, przypominanych na każdym spotkaniu Klubu Byłych Członków Zespołu.

Jednym z największych sukcesów ZPiT „KRAKOWIACY” jest fakt, że przez ponad 60 lat swojej działalności zachował postawę całkowicie apolityczną, a jedynym celem realizowanym wytrwale i skutecznie do dzisiaj, jest promocja polskiej kultury ludowej, propagowanie, kultywowanie i ochrona przed zagładą starych polskich tradycji, zwyczajów, tańców i pieśni, muzyki i kostiumów. Jestem pewny, że Zespół Pieśni i Tańca „KRAKOWIACY” jest znaczącym elementem w historii utrwalającym naszą tożsamość narodowa, tak ważną w dzisiejszych czasach unifikacji Europy.

Magazyn kostiumów to prawdziwe Muzeum Etnograficzne, a ekspozycje to każdorazowy występ „KRAKOWIAKÓW”. Kostiumy tak mocno eksploatowane na licznych koncertach, są zawsze doprowadzone do idealnego stanu, mozolną i wymagającą niezwykłej cierpliwości i umiejętności pracą Pani Stasi, Marioli a kiedyś Pana Andrzeja. Dziś takich ludzi szuka się ze „świecą”.

Kadra to również od wielu lat związani z Zespołem instruktorzy taneczni, muzycy i organizatorzy działalności. Maria Osadzińska, Konrad Kowalczyk, Anna Cygal, Iza de Lehenstein Werndl i inni, to ludzie na których zawsze można liczyć, o przysłowiowej „każdej porze”. Są oni instruktorami, pedagogami, wychowawcami, doradcami, kumplami dzisiejszych dziewcząt i chłopców z chóru, baletu i kapeli „KRAKOWIAKÓW”.

„KRAKOWIACY”, Zespół Pieśni i Tańca powstał dzięki Krakowskiej Spółdzielczości Pracy. Przez wiele lat spółdzielczość pracy finansowała pełną działalność Zespołu – próby, koncerty , wyjazdy zagraniczne. Za spółdzielcze pieniądze zakupiono większość kostiumów, wyposażano i dostosowywano do specyficznej działalności siedzibę „KRAKOWIAKÓW”.

Końcówka lat osiemdziesiątych, zmiany jakie zaszły w naszym kraju , spowodowały zmiany w strukturach spółdzielczości, a tym samym „KRAKOWIACY” musieli znaleźć nowych opiekunów.

Tu szczęście, mimo bardzo trudnej sytuacji , nie ominęło Zespołu. Urząd Królewskiego Stołecznego Miasta Krakowa wpisał „KRAKOWIAKÓW” w rejestr gminnych instytucji kultury.

Urząd Miasta nie tylko uchronił Zespół od likwidacji, ale pozwolił dalej rozwijać mu jego działalność. Zaczął się dla „KRAKOWIAKÓW” nowy okres działania, choć trudny, to nie pozbawiony udziału w wielkich imprezach, gdzie reprezentują polską kulturę ludową i nasze miasto – KRAKÓW.

Dziś Zespół Pieśni i Tańca „KRAKOWIACY” z dumą oznajmia, że jest Zespołem Miasta Krakowa.

Zespół Pieśni i Tańca „KRAKOWIACY” 6 stycznia 2007 r. obchodził swoje 55-lecie działalności artystycznej. W koncercie brały udział 4-pokolenia sceniczne “KRAKOWIAKÓW”. Program przygotowany przez Radka Kowalczyka, Marysię Osadzińską, Jurka Knasia i Piotra Pałkę był prezentacją Polskiego Roku Obrzędowego. Obecny na koncercie prof. Jacej Majchrowski – Prezydent Muasta Krakowa, odznaczył Zespół Medalem “HONORIS GRATIA” za zasługi dla naszego miasta.

W Grudniu roku 2021 na scenie Nowohuckiego Centrom Kultury odbyły się 2 koncerty z okazji 70-lecia Zespołu pod nazwą „70 Lat na Scenie”. Koncert był okazją do prezentacji opracowanych przez Zespół KRAKOWIACY suit wielu regionów Polski. W koncercie wystąpiły 3 grupy baletowe (w tym wychowankowie) powiększona o wychowanków grupa chóralna oraz orkiestra i Mali KRAKOWIACY. Program przygotowany przez Kadrę Zespołu w składzie: Konrad Kowalczyk, Agata Kowalczyk, Iza de Lehenstein-Werndl, Anna Cygal i Maciej Wilczyński.

Mamy nadzieję, że każdy występ to święto naszego Zespołu, to święto polskiego folkloru, święto miłośników polskiej kultury ludowej, święto naszego miasta – Krakowa, któremu „KRAKOWIACY” służą od początku swojego istnienia, to święto naszej kultury narodowej.